Nước tiểu sẫm màu cảnh báo dấu hiệu gì về sức khỏe?

Màu sắc của nước tiểu là một trong những chỉ số đơn giản nhưng hữu ích giúp nhận biết tình trạng sức khỏe, đặc biệt là dấu hiệu chức năng gan, mật và thận. Nước tiểu bình thường có màu vàng nhạt, trong suốt, thể hiện sự cân bằng tốt giữa nước và các chất thải trong cơ thể. Tuy nhiên, khi nước tiểu sẫm màu xuất hiện đặc biệt là kéo dài hoặc kèm các dấu hiệu khác có thể liên quan đến các cơ quan nội tạng đang gặp vấn đề.

• Kích thước gan bình thường là bao nhiêu?
• Bệnh gan có lây không và lây qua đường nào?
• Phân biệt gan nhiễm mỡ không do rượu và gan nhiễm mỡ do rượu?

Bài viết dưới đây, Dược phẩm Tuệ Tĩnh và cố vấn chuyên môn TS. BS Nguyễn Thị Minh Thu, sẽ  chỉ ra những nguyên nhân, mối liên hệ giữa nước tiểu sẫm màu và bệnh lý gan giúp người đọc hiểu rõ và chủ động bảo vệ sức khỏe của mình.

Nước tiểu bình thường màu gì?

Nước tiểu là sản phẩm của quá trình lọc máu tại thận. Màu sắc nước tiểu được quyết định chủ yếu bởi sắc tố urochrome, là kết quả của quá trình phân hủy hồng cầu. Ở người khỏe mạnh, nước tiểu có màu vàng nhạt và trong. Khi nước tiểu chuyển sang màu vàng đậm, nâu hoặc nâu đỏ, điều đó cho thấy có sự thay đổi trong quá trình lọc, chuyển hóa hoặc bài tiết của gan, mật hoặc thận.

Mức độ sẫm của nước tiểu phụ thuộc vào:

• Lượng nước nạp vào: Uống ít nước khiến nước tiểu cô đặc và đậm màu.
• Chức năng gan và thận: Khi gan hoặc thận suy giảm, khả năng đào thải chất cặn giảm, làm nước tiểu đổi màu.
• Chế độ ăn, thuốc men: Một số thuốc hoặc thực phẩm có thể làm nước tiểu đổi màu tạm thời.

Tuy nhiên, nếu hiện tượng nước tiểu sẫm kéo dài trên 3 ngày dù đã uống đủ nước, cần xem xét đến nguyên nhân bệnh lý, đặc biệt là liên quan đến gan và đường mật.

Nguyên nhân gây nước tiểu sẫm màu

Nguyên nhân sinh lý

Một số yếu tố trong sinh hoạt hàng ngày có thể khiến nước tiểu sẫm màu tạm thời mà không liên quan đến bệnh lý:

• Thiếu nước: Khi lượng nước uống vào thấp, thận phải cô đặc nước tiểu để tiết kiệm nước, khiến nước tiểu vàng đậm hoặc sẫm.
• Ăn thực phẩm có sắc tố mạnh: Củ dền, cà rốt, măng tây, hoặc thuốc có riboflavin, rifampicin, metronidazol… có thể làm nước tiểu đổi màu.
• Vận động mạnh hoặc sốt cao: Khi cơ thể mất nước nhiều qua mồ hôi, hoặc phá hủy cơ quá mức (tăng myoglobin), nước tiểu có thể sẫm tạm thời.

Nếu do nguyên nhân này, việc uống đủ nước, nghỉ ngơi hợp lý sẽ giúp nước tiểu trở lại bình thường trong 24–48 giờ.

Nguyên nhân bệnh lý

Khi nước tiểu vàng đậm kéo dài, đặc biệt kèm mệt mỏi, vàng da, ngứa hoặc chán ăn, đây là biểu hiện bệnh lý gan mật hoặc thận. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:

Rối loạn chức năng gan và đường mật

Đây là nguyên nhân thường gặp nhất. Khi gan bị tổn thương (viêm gan virus, gan nhiễm mỡ, xơ gan, tắc mật…), quá trình chuyển hóa bilirubin bị gián đoạn. Thay vì được bài tiết qua mật, bilirubin tích tụ trong máu và thải qua nước tiểu, khiến nước tiểu có màu vàng nâu hoặc nâu đỏ đậm.

Người bệnh có thể xuất hiện thêm các triệu chứng:

• Vàng da, vàng mắt do bilirubin tăng cao.
• Ngứa da, mẩn ngứa về đêm do muối mật tích tụ.
• Chán ăn, đầy bụng, mệt mỏi hoặc đau tức vùng hạ sườn phải.

Nếu không điều trị sớm, tình trạng này có thể tiến triển thành xơ gan, viêm gan mạn hoặc suy gan.

Rối loạn chức năng thận

Khi thận bị viêm hoặc suy giảm chức năng, quá trình lọc máu bị ảnh hưởng, khiến protein và hồng cầu rò rỉ vào nước tiểu. Nước tiểu khi đó có thể chuyển sang màu nâu đỏ hoặc nâu sẫm, đôi khi có bọt trắng (do protein niệu). Người bệnh thường gặp:

• Phù chân, phù mắt, đặc biệt vào buổi sáng.
• Tiểu ít hoặc tiểu buốt, nước tiểu sẫm và đặc.
• Mệt mỏi, đau lưng nhẹ hoặc nặng tùy mức độ bệnh.

Thiếu máu tán huyết

Trong tình trạng tán huyết (hồng cầu bị phá hủy quá nhanh), gan không kịp chuyển hóa hết bilirubin, khiến lượng sắc tố mật tự do tăng cao trong máu. Phần sắc tố này đi vào thận và được đào thải qua nước tiểu, khiến nước tiểu sẫm màu nâu hoặc đỏ sẫm. Ngoài ra, người bệnh có thể cảm thấy:

• Da xanh xao, chóng mặt, nhịp tim nhanh.
• Mệt mỏi, thở ngắn, đau đầu.
• Trong xét nghiệm, men LDH và bilirubin gián tiếp thường tăng cao.

Nhiễm trùng đường tiết niệu

Một nguyên nhân khác khiến nước tiểu sẫm màu là nhiễm khuẩn niệu đạo hoặc bàng quang. Vi khuẩn gây viêm có thể làm tổn thương niêm mạc đường tiểu, khiến nước tiểu đậm màu, kèm mùi hôi, tiểu buốt, tiểu rắt. Trường hợp nặng có thể kèm theo sốt nhẹ hoặc đau vùng hạ vị. Nếu không điều trị đúng cách, nhiễm trùng có thể lan ngược lên thận gây viêm bể thận, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng lọc máu.

Mối liên hệ giữa màu sắc nước tiểu và bệnh lý gan

Trong các nguyên nhân kể trên, rối loạn chức năng gan và đường mật là nhóm nguyên nhân quan trọng nhất. Khi gan bị tổn thương, khả năng chuyển hóa bilirubin bị cản trở. Bilirubin dư thừa trong máu làm nước tiểu chuyển màu vàng nâu, đồng thời khiến da và củng mạc mắt vàng.

Người bệnh gan thường mô tả nước tiểu có màu nước trà đặc hoặc vàng đậm như mật ong, đặc biệt vào buổi sáng. Các bệnh lý thường liên quan gồm:

• Viêm gan B, C, gan nhiễm mỡ, xơ gan.
• Tắc mật do sỏi, u gan hoặc viêm ống mật.
• Gan nhiễm độc do rượu, thuốc, hoặc hóa chất.

Chăm gan khỏe mỗi ngày cùng ngay Viên uống Bổ gan Tuệ Tĩnh

Cải thiện tình trạng nước tiểu sẫm màu

Nếu nguyên nhân là do mất nước hoặc ăn uống, chỉ cần bổ sung nước và điều chỉnh lối sống. Tuy nhiên, nếu nước tiểu sẫm màu kéo dài, việc hỗ trợ gan và bảo vệ tế bào gan là ưu tiên hàng đầu.

Dinh dưỡng và lối sống khoa học

• Uống đủ nước: Tối thiểu 2–2,5 lít mỗi ngày để duy trì cân bằng dịch và giúp gan – thận thải độc hiệu quả.
• Tăng rau xanh và trái cây: Rau cải, atiso, bông cải xanh, cam, chanh… chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp trung hòa gốc tự do và giảm áp lực cho gan.
• Giảm rượu bia: Rượu là nguyên nhân hàng đầu gây gan nhiễm mỡ và viêm gan mạn

Bên cạnh đó, hạn chế thực phẩm chiên, cay nóng giúp gan dễ dàng chuyển hóa và tránh ứ đọng chất béo và duy trì cân nặng hợp lý bằng việc giảm mỡ nội tạng giúp cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ và chức năng gan tổng thể. Người bệnh cũng nên tránh lạm dụng thuốc giảm đau, kháng sinh hoặc thảo dược không rõ nguồn gốc vì đây là nguyên nhân gây tổn thương gan do thuốc.

Nghỉ ngơi và vận động hợp lý

• Giấc ngủ đầy đủ và đúng giờ giúp gan tái tạo và loại bỏ các chất thải. Thức khuya, căng thẳng kéo dài sẽ làm tăng men gan và giảm khả năng thải độc.
• Vận động nhẹ như đi bộ, yoga, đạp xe, thiền giúp lưu thông máu, giảm mỡ gan và cải thiện men gan tự nhiên.
• Kiểm tra định kỳ từ 3–6 tháng/lần để theo dõi men gan và chức năng thận.

Viên uống Bổ gan Tuệ Tĩnh

Môi trường, thực phẩm và lối sống hiện đại tạo áp lực lớn không chỉ là cho tinh thần mà còn ảnh hưởng đến cả hoạt động của gan. Bổ gan Tuệ Tĩnh là sản phẩm hỗ trợ tăng cường chức năng gan, được bào chế từ 14 dược liệu quý như: Kế sữa (Silymarin), Cà gai leo, Atiso, Hoàng kỳ, Đương quy, Kim ngân hoa, Cỏ nhọ nồi….

Công thức trong Bổ gan Tuệ Tĩnh này mang lại công dụng:

• Hỗ trợ bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương do rượu bia, thuốc men và môi trường độc hại.
• Cải thiện tình trạng sẩn ngứa, mề đay, vàng da, mụn nhọt do chức năng gan kém.
• Thanh nhiệt, mát gan, hỗ trợ cải thiện da và hệ tiêu hóa khỏe mạnh.

Sản phẩm từ thảo dược lành tính, an toàn, phù hợp cho những người có chức năng gan kém, những người thường xuyên tiếp xúc hóa chất hoặc muốn bảo vệ gan chủ động mỗi ngày.

Hiện tượng nước tiểu sẫm màu có thể xuất phát từ những thay đổi đơn giản như mất nước, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của các bệnh lý gan, mật và thận.  Duy trì lối sống lành mạnh, uống đủ nước, dinh dưỡng hợp lý giúp cơ thể duy trì sự cân bằng, cải thiện chức năng gan và giữ cho nước tiểu luôn trong, sáng màu.

Liên hệ hotline Dược phẩm Tuệ Tĩnh 1800 2295 (Miễn cước) hoặc đặt lịch khám tại Phòng khám YHCT Tuệ Tĩnh Đường TẠI ĐÂY để nhận tư vấn chuyên sâu và tận tâm nhất cho sức khỏe của bạn và gia đình.