Tâm thần phân liệt là bệnh gì? Nguyên nhân và phương pháp điều trị hiệu quả

Tâm thần phân liệt là một rối loạn tâm lý nghiêm trọng ảnh hưởng đến suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của người bệnh. Để hiểu rõ hơn về căn bệnh này và các phương pháp điều trị hiệu quả, chúng ta cùng lắng nghe những chia sẻ từ TS BS CKII Nguyễn Thị Thanh Hương– Chủ nhiệm khoa Lão Bệnh viện Y học cổ truyền Quân đội Trung Ương- cố vấn chuyên môn của Công ty Dược phẩm Tuệ Tĩnh, chuyên gia với nhiều năm kinh nghiệm trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh lý.

Tâm thần phân liệt là một rối loạn tâm lý nghiêm trọng, thể hiện qua các triệu chứng như loạn thần (mất kết nối với thực tế), ảo giác (những cảm giác sai lệch), hoang tưởng (niềm tin không chính xác), tư duy và ngôn ngữ không có cấu trúc, cảm xúc thờ ơ và thiếu nhạy cảm, cũng như suy giảm khả năng nhận thức (khả năng lập luận và giải quyết vấn đề). Tình trạng này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng xã hội và nghề nghiệp của người bệnh.

Loạn thần bao gồm những triệu chứng như hoang tưởng, ảo giác, tư duy và ngôn ngữ không có tổ chức, cùng với hành vi vận động kỳ quặc, cho thấy sự mất kết nối với thực tại.

Trên toàn cầu, tỷ lệ mắc bệnh tâm thần phân liệt khoảng 1%, với sự khác biệt có thể giữa nam và nữ và tương đối ổn định trong các nền văn hóa khác nhau. Những yếu tố như sống ở thành phố, nghèo đói, chấn thương thời thơ ấu, và di truyền có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh.

Bệnh thường khởi phát ở tuổi vị thành niên và kéo dài suốt đời, với chức năng tâm lý xã hội thường bị ảnh hưởng. Tuổi khởi phát trung bình là từ đầu đến giữa tuổi 20 ở nữ giới và sớm hơn ở nam giới. Khoảng 40% nam giới có dấu hiệu đầu tiên trước 20 tuổi.

Nguyên nhân có thể dẫn đến bệnh tâm thần phân liệt

Mặc dù nguyên nhân cụ thể của tâm thần phân liệt chưa được hiểu rõ, nhưng có nhiều yếu tố sinh học liên quan, bao gồm:

Thay đổi cấu trúc não: như giãn nở não thất và giảm kích thước một số vùng não.

Biến đổi hóa học: đặc biệt liên quan đến hoạt động của dopamine và glutamate.

Yếu tố di truyền: có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Tính dễ bị tổn thương và yếu tố căng thẳng

Tâm thần phân liệt có thể xuất hiện ở những người có đặc điểm dễ bị tổn thương về phát triển thần kinh. Những yếu tố thời thơ ấu như di truyền, biến chứng trong quá trình mang thai và chấn thương có thể ảnh hưởng đến sự khởi phát bệnh.

Rất nhiều người mắc phải căn bệnh này, tuy nhiên, trong gia đình tôi chưa ai mắc phải. Theo một số nghiên cứu, những người có quan hệ họ hàng bậc 1 với bệnh nhân sẽ có nguy cơ phát triển bệnh tâm thần phân liệt khoảng 10-12%.

Các yếu tố căng thẳng môi trường, bao gồm lạm dụng chất, thất nghiệp, hoặc thay đổi lớn trong cuộc sống, có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng. Tuy nhiên, không phải tất cả các yếu tố này đều là nguyên nhân trực tiếp gây bệnh.

Các dấu hiệu và triệu chứng để nhận biết bệnh tâm thần phân liệt

Triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt thường dẫn đến suy giảm chức năng và gây khó khăn trong công việc, các mối quan hệ xã hội, cũng như khả năng tự chăm sóc bản thân. Hậu quả thường gặp bao gồm thất nghiệp, sự cô lập, mối quan hệ gia đình và bạn bè trở nên căng thẳng, cùng với chất lượng cuộc sống giảm sút.

Các giai đoạn của bệnh

Tâm thần phân liệt thường trải qua nhiều giai đoạn khác nhau:

Giai đoạn tiềm phát: Có thể không có triệu chứng rõ ràng nhưng có sự suy giảm nhẹ về chức năng xã hội.

Giai đoạn tiền triệu: Xuất hiện các triệu chứng như cô lập, dễ cáu kỉnh và tư duy bất thường.

Giai đoạn loạn thần: Các triệu chứng hoạt động mạnh mẽ nhất.

Giai đoạn trung gian: Các triệu chứng có thể xảy ra theo từng đợt hoặc liên tục.

Giai đoạn muộn: Mô hình bệnh có thể ổn định hoặc thay đổi.

Các loại triệu chứng của bệnh

Triệu chứng của tâm thần phân liệt được chia thành các loại:

Dương tính: Ảo giác và hoang tưởng.

Hoang tưởng là những niềm tin sai lệch mà người bệnh duy trì bất chấp có những bằng chứng rõ ràng phản bác. Có một số dạng hoang tưởng phổ biến:

Hoang tưởng bị truy hại: Người bệnh tin rằng mình đang bị theo dõi, tra tấn, lừa gạt hoặc bị xâm phạm.

Hoang tưởng liên kết: Người bệnh tin rằng các thông điệp trong sách báo, lời bài hát hay các yếu tố xung quanh có mối liên hệ trực tiếp với bản thân họ.

Hoang tưởng về tư duy bị đánh cắp hoặc bị áp đặt: Người bệnh tin rằng người khác có thể đọc được suy nghĩ của họ, rằng những suy nghĩ của họ bị truyền đi hoặc bị các lực lượng bên ngoài điều khiển.

Hoang tưởng trong tâm thần phân liệt thường mang tính chất kỳ lạ, không hợp lý và không xuất phát từ các trải nghiệm sống thông thường, ví dụ như tin rằng ai đó đã lấy đi nội tạng của mình mà không để lại dấu vết.

Ảo giác là những cảm nhận không thực tế mà chỉ bệnh nhân trải nghiệm, có thể là âm thanh, hình ảnh, mùi vị hoặc cảm giác. Trong đó, ảo giác thính giác là phổ biến nhất, khi bệnh nhân nghe những tiếng nói bình luận, trò chuyện hoặc chỉ trích. Cả hoang tưởng lẫn ảo giác đều có thể gây rối loạn và phiền toái nghiêm trọng cho người bệnh.

Âm tính: Giảm hoặc mất các chức năng bình thường.

Thiếu tổ chức: Rối loạn tư duy và hành vi kỳ quặc.

Nhận thức: Khó khăn trong việc xử lý thông tin và giải quyết vấn đề.

Tự sát và bạo lực:

Khoảng 5-6% người mắc bệnh tâm thần phân liệt có nguy cơ tự sát, trong khi 20% có ý tưởng tự sát. Nguy cơ này đặc biệt cao ở những người trẻ tuổi và những người có triệu chứng trầm cảm.

Tâm thần phân liệt cũng có thể là một yếu tố nguy cơ nhỏ cho hành vi bạo lực, nhưng người mắc bệnh thường ít có khả năng gây bạo lực hơn so với những người không mắc bệnh.

Hậu quả đối với bệnh nhân trẻ tuổi mắc phải bệnh tâm thần phân liệt

Theo bác sĩ Thanh Hương cho biết bệnh tâm thần phân liệt thường bắt đầu ở độ tuổi giữa 20 đối với nam giới. Còn với phụ nữ, các triệu chứng có thể xuất hiện muộn hơn, vào những năm cuối của độ tuổi này. Căn bệnh này hiếm gặp ở trẻ em và ít được phát hiệm ở những người trên 45 tuổi.

Tác động của bệnh này đối với thanh niên thường tương tự như ở người lớn, nhưng khó nhận diện hơn. Các triệu chứng ban đầu có thể giống với những dấu hiệu bình thường trong quá trình trưởng thành, như:

• Ít giao tiếp với gia đình và bạn bè.
• Suy giảm khả năng học tập.
• Khó khăn trong việc ngủ.
• Dễ cau gắp hoặc trầm cảm.
• Thiếu động lực sống.

So với người lớn, bệnh nhân trẻ tuổi ít gặp phải hoang tưởng nhưng lại dễ trải qua những ảo giác hơn.

Nếu như gặp các tình trạng khó ngủ, dễ cáu gắt hoặc trầm cảm bạn có thể tham khảo ngay sản phẩm Harman Tuệ Tĩnh của Công ty Dược phẩm Tuệ Tĩnh. Sản phẩm này được chiết xuất từ 5 loại dược liệu quý: lạc tiên, vông nem, lá sen, đinh lăng, xuyên khung có tác dụng làm dịu thần kinh giúp cho cơ thể dễ đi vào giấc ngủ hơn, ngủ ngon hơn, giảm được căng thẳng và lo âu và cải thiện tình trạng suy nhược thần kinh. Ngoài ra, sản phẩm này còn hỗ trợ hoạt huyết, lưu thông tuần hoàn máu não.

Chẩn đoán và điều trị

Chẩn đoán tâm thần phân liệt không dựa vào bất kỳ xét nghiệm nào mà chủ yếu dựa trên đánh giá triệu chứng và lịch sử bệnh. Theo DSM-5, chẩn đoán yêu cầu ít nhất hai triệu chứng đặc trưng trong vòng 6 tháng.

Việc điều trị bao gồm thuốc chống loạn thần và hỗ trợ tâm lý xã hội để giúp người bệnh quản lý triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các phương pháp điều trị khác có thể bao gồm liệu pháp hành vi nhận thức và hỗ trợ từ gia đình.

Tâm thần phân liệt là một rối loạn phức tạp với nhiều triệu chứng và yếu tố ảnh hưởng. Việc hiểu rõ về bệnh và các giai đoạn của nó có thể giúp cải thiện sự hỗ trợ cho những người mắc bệnh và gia đình của họ. Sự quan tâm và can thiệp kịp thời có thể giúp người bệnh sống một cuộc sống chất lượng hơn.

Để hiểu rõ hơn về bệnh tâm thần phân liệt và nhận được sự hỗ trợ kịp thời, bạn có thể gọi tổng đài tư vấn miễn phí 1800 2295. Các chuyên gia luôn sẵn sàng giải đáp thắc mắc và cung cấp thông tin hữu ích giúp bạn và gia đình đối phó với bệnh lý này một cách hiệu quả.